چرا باید دعا کنیم _ دعا و نیایش، زبانی جهانی است که نه تنها ادیان مختلف، بلکه تمامی انسان‌ها را به هم پیوند می‌دهد. این نیاز ذاتی، راهی برای ارتباط با خداوند است که به ما کمک می‌کند از آشفتگی‌های زندگی مادی و افکار منفی فاصله بگیریم. دعا، فرصتی برای پیوند عمیق فکری و عاطفی با خالق مهربان است و به عنوان یک انضباط روحی، قلب را بیدار کرده و انسان را از سردرگمی نجات می‌دهد. در روایات، نیایش به عنوان کلید رستگاری، جان‌بخش قلب و سلاحی قدرتمند برای مومنان معرفی شده است.

دعا به معنای جلب توجه شخصی از طریق صدا و کلام است. اما در معنای عمیق‌تر، نیایش تنها به منظور رضایت خداوند و درخواست نیازها نیست؛ بلکه هدف آن، پالایش درونی و دستیابی به شناخت و حکمت الهی نیز هست.

گاندی بر این باور است که همان‌طور که غذا برای جسم حیاتی است، نیایش نیز برای روح ضروری می‌باشد. برومر نیز بر این عقیده است که دعا یکی از ارکان اصلی دین است و به تعبیری دقیق‌تر، جوهره دین محسوب می‌شود. ثمره چنین نیایشی، انس با معبود و خلوت‌گزینی با معشوق است، و این عشق عرفانی انسان را به مرتبه‌ای می‌رساند که هیچ لذتی بالاتر از ارتباط با خالق جهان نمی‌داند؛ همان‌طور که حافظ نیز این اندیشه را چنین بیان کرده است:

اوقات خوش آن بود که با دوست به سر رفت

باقی همه بی حاصلی و بی خبری بود

چرا باید دعا کنیم _ دعا و نیایش نیازی ذاتی و نعمتی از سوی خداوند است که به ما کمک می‌کند از شلوغی‌های زندگی مادی و افکار منفی رهایی یابیم. دعا وسیله‌ای برای ایجاد ارتباط حقیقی با دوست دیرینه، یعنی خداوند، و آرامش‌دهنده قلب و روح انسان است. نیایش همچون نردبانی است که ما را به سوی آسمان می‌برد تا از نور الهی بهره‌مند شویم و شادی معنوی را تجربه کنیم.

خداوند بخشنده و مهربان به پیامبر رحمت، حضرت محمد (ص) فرمود:

«ای پیامبر! به مردم بگو که اگر دعاهای شما نبود، پروردگار به شما توجهی نمی‌کرد.» (سوره فرقان: آیه ۷۷).

انسان به دعا و نیایش می‌پردازد؛ زیرا خدای مهربان فرموده است:

«مرا بخوانید تا پاسخ دهم» (سوره غافر، آیه ۶۰).

دعا یک نیاز ذاتی و فرمان الهی است که گاهی مستجاب می‌شود و گاهی پاسخ آن به‌طور آشکار دیده نمی‌شود، اما در هر صورت، نیایشگر از لطف و رحمت الهی برخوردار خواهد شد.

ای اخی دست از دعا کردن مدار

گر اجابت کرد آنرا بس نکوست

با اجابت یا که رد او چه کار

ور کند موقوف آن هم لطف اوست

بنابراین، گاهی دعا کردن نشانه‌ای از عشق به خداست که روح و جان را معطر می‌سازد و نتیجه این نیایش، ذکری است مانند عطر مُشک که تمام وجود انسان را خوشبو می‌کند.

در این حالت، فرد دعا کننده، تحت توجه خاص خداوند قرار می‌گیرد و با او همنشینی پیدا می‌کند. همان‌طور که در حدیثی آمده است: «من همنشین کسی هستم که مرا یاد کند و بخواند» ( اصول کافی، ج۲، ص۴۹۶)

چرا باید دعا کنیم _ بنابراین، دعا یک عبادت مقدس است که ما آن را انجام می‌دهیم و همچنین یکی از ابزارهای جلب توجه خداوند به سوی خودمان می‌باشد. هرچند خدا همیشه بر همه توجه دارد، اما با دعا، توجه خاص‌تری به ما خواهد داشت. علاوه بر آثار معنوی دعا، این عمل می‌تواند در ایجاد آرامش روانی نیز مؤثر باشد؛  دعا به‌ عنوان یک تقویت‌کننده و روشی برای دستیابی به نتایج مطلوب عمل می‌کند.

برای بررسی رابطه دعا و اجابت، لازم است درک کنیم که دعا یک نیاز طبیعی و موهبتی خاص برای ارتباط با خالق مهربان است. با این حال، هر فردی از این مکالمه با خداوند بهره‌مند نمی‌شود. پیامبران، امامان و اولیای الهی از این ارتباط خاص لذت می‌بردند. ما نیز می‌توانیم از این دیالوگ استفاده کنیم و دعا را صرفاً به عنوان یک درخواست در نظر نگیریم، بلکه آن را به عنوان نوعی دریافت نیز تفسیر کنیم. به عبارت دیگر، دعا تنها به معنای شنیده شدن توسط خدا نیست، بلکه باید به صدای مقدس او نیز در میان معانی دعاها گوش فرا دهیم. یکی از اهداف دعا برآورده کردن نیازها است، اما به نظر می‌رسد که گاهی درخواست ما با دریافت همراه نیست و این موضوع می‌تواند باعث تردید در فرد دعاکننده شود.

به عبارتی دیگر، نیایش در وجود انسان، بذر محبت را می‌کارد، اما ممکن است گاهی اوقات آثار این نیایش به‌طور فوری نمایان نشود یا با تأخیر ظاهر گردد. این تأخیر یا عدم ظهور می‌تواند به دلایل مختلفی بستگی داشته باشد.

چرا باید دعا کنیم _ بسیاری از افراد در مواقع سختی و بیماری به نیایش واقعی رو می‌آورند و تلاش می‌کنند ارتباطی عمیق برقرار کنند. اما باید توجه داشته باشند که نیایش نیز در چارچوب نظام تکوین و قوانین علت و معلول عمل می‌کند. به عبارت دیگر، برای رسیدن به نتیجه مطلوب، باید شرایط و عوامل لازم را فراهم کرد. به عنوان مثال، اگر کسی دانه‌ای در خاک نکارد و فقط آن را آبیاری کند، انتظار ندارد که گندم بروید؛ چنین نگرشی به دعا صحیح نیست.

بنابراین، دعا تأثیر دارد، اما بدون فراهم بودن شرایط مؤثر عمل نمی‌کند؛ زیرا دعا به‌عنوان یک عامل قدسی در چارچوب قوانین نظام طبیعت الهی عمل می‌کند و همچنین تأثیر آن با دیگر عوامل در تضاد نیست. (اصول کافی، ج۲، ص۴۹۶).

ای غره به رحمت خداوند

هرچند موثر است باران

در رحمت او کسی چه گوید

تا دانه نیفکنی نروید

بنابراین، تا زمانی که دانه‌ای نکاریم، نمی‌توانیم برداشت کنیم و نمی‌توان گفت که آب و زمین تأثیری در رویش گیاه ندارند.